Sterylizacja w autoklawie- krok po kroku

Doprowadzenie narzędzi do stanu jałowego, czyli przygotowanie ich do kolejnego użycia, to kilkuetapowy proces. W tym poradniku powiemy o niezbędnych akcesoriach do wykonania procesu sterylizacji i prześledzimy krok po kroku jego kolejne etapy, aby przeprowadzić go skutecznie i bezpiecznie.

Akcesoria potrzebne w procesie sterylizacji

• Rękawice ochronne

Rękawice są podstawowym akcesorium, które przydaje się praktycznie na każdym etapie procesu sterylizacji- zarówno podczas mycia manualnego, jak i wstępnej dezynfekcji sterylizowanego sprzętu. Nie polecamy rękawic diagnostycznych, które możemy zobaczyć w szpitalach, gdyż są zbyt cienkie i krótkie, przez co nie zapewniają odpowiedniej ochrony. Na rynku jest wiele rodzajów rękawic, np. wykonane z lateksu i neoprenu, wewnętrznie chlorowane czy z nitrylowego kauczuku. Polecamy używać rękawic, które spełniają normy europejskie.

• Narzędzia do dezynfekcji

Zanim przystąpimy do procesu sterylizacji, musimy rozpocząć dezynfekcję narzędzi. Wszystkie narzędzia należy umyć i zdezynfekować! W zależności od sprzętu możemy rozpocząć dezynfekcję na parę sposobów: dezynfekcja manualna i termiczna (w temperaturze od 60 do 95 stopa Celsjusza), chemiczna (z wykorzystaniem preparatów chemicznych), a także chemiczno-termiczna. Jednoetapowy proces dezynfekcji wykorzystywany jest dla prostego sprzętu, który nie wymaga demontażu, a proces wieloetapowy- do narzędzi, które go wymagają. Dezynfekcję wieloetapową rozpoczynamy wstępnym myciem (manualnie lub maszynowo), następnie przechodzimy do mycia właściwego i dezynfekcji właściwej

• Testy w autoklawie

Europejska norma EN IS0 11140-1:2014 określa 6 kategorii testów kontrolujacych przebieg sterylizacji w autoklawie. Pierwsza kategoria to wskaźniki chemiczne, które maja za zadanie poinformować o wykonaniu procesu sterylizacji. Są one jednak bardzo ogólne, gdyż wskazują jedynie duże błędy i nieprawidłowości procesu. Wskaźniki mają najcześciej postać taśm umieszczonych na zewnętrznej powierzchni opakowania. Druga kategoria testów używana jest jedynie do specyficznych procedur. Trzecia, obecnie rzadko stosowana, ujawnia jedynie pojedyncze parametry, reagując na np. zbyt niską temperaturę. Czwarty typ testu wskazuje już więcej parametrów, reagując na minimum dwie zmienne, dlatego dostarczają nam więcej informacji. Nie są jednak tak dokładne jak kolejne dwa typy. Kategoria 5 używa wskaźników zintegrowanych, które podająinformacje o osiągnięciu niezbędnych wartości krytycznych w trakcie sterylizacji. Ostatnia, czyli szósta kategoria określa wszystkie zmienne krytyczne wykryte podczas procesu sterylizacji. Są one najdokładniejsze i zapewniają najwyższą kontrolę i bezpieczeństwo procesu. Co za tym idzie, są najbardziej rygorystyczne i dają 100% pewności o przebiegu procesu sterylizacji.

• Pakiety ochronne

Koperty do sterylizacji to potoczna nazwa na pakiety ochronne czy rękawy foliowe. Wszystkie narzędzia wielokrotnego użytku powinny zostać wysterylizowane w odpowiednym pakiecie ochronnym. Będzie on chronił narzędzia przed działaniem kurzu, wilgocią czy wtórnym zanieczyszczeniem przed ponownym użyciem. Tak jak inne akcesoria do dezynfekcji i sterylizacji, powinny one spełniać normy europejskie. Waga sterylizowanych narzędzi ma wpływ na wybór odpowiedniej klasy opakowania, przy czym pierwsza jest do lekkich zestawów, a ostatnia (czwarta) do tych ciężkich.

• Myjka ultradźwiękowa

Myjka ultradźwiękowa służy do czyszczenia narzędzi za pomocą ultradźwięków. Dzięki niej możemy pozbyć się zabrudzeń w ciężko dostępnych miejscach, których nie jesteśmy w stanie usunąć w tradycyjny sposób. Myjka ultradźwiękowa zapewnia szybkie, skutecznie i bezpieczne oczyszczanie narzędzi, bez strachu o nawet najbardziej delikatne z nich. Moc myjki będzie zależeć od rodzaju narzędzi, które chcemy poddać dezynfekcji. Sprawdza się tutaj również dobranie specjalnego płynu do dezynfekcji, który sprawi, że wszystkie procesy będą jeszcze bardziej skuteczne. Po oczyszczeniu narzędzi, należy opłukać je wodą demineralizowaną i osuszyć.

• Woda destylowana/ demineralizowana

Woda destylowana czy demineralizowana zapewni skuteczne przeprowadzenie procesów dezynfekcji i sterylizacji. Minerały i zanieczyszczenia zawarte w zwykłej wodze mogą doprowadzić do uszkodzenia autoklawu, np. zakamienia go, czego efektem może być szybszy proces korozji narzędzi. Urządzenia do dezynfekcji i sterylizacji są szczególnie wrażliwe na działanie wody o słabej jakości.

• Preparaty chemiczne

Preparaty chemiczne stanowią podstawę przeprowadzania procesów dezynfekcji i sterylizacji. Zawierają one substancje chemiczne, wśród których możemy wymienić, m.in. związki na bazie chloru, alkohole, związki nadtlenowe oraz pochodne fenolu. Związki fenolowe stosowane są do dezynfekcji wstępnej, związki chloru natomiast mają właściwości grzybo- i bakteriobójcze. Najpopularniejszą jednak substancją jest alkohol etylowy i izopropylowy, jednak ich aktywność spada po rozcieńczeniu poniżej 5-%.

• Suszarka

Po umyciu i dezynfekcji narzędzi, jeszcze przed umieszczeniem ich w autoklawie, należy je osuszyć. Może odbyć się to przy pomocy jednorazowej ściereczki z włókniny lub przy pomocy suszarki. Suszenie jest etapem obowiązkowym, gdyż pozostałe krople wody mogą doprowadzić do ich korozji, a co za tym idzie szybszego zużycia.

• Preparat do mycia rąk

Najlepszym preparatem do mycia rąk jest mydło syntetyczne produkowane w sterylnych warunkach. Ręce powinnismy myć jak najczęściej i przez przynajmniej 30 sekund za każdym razem!

Proces sterylizacji w autoklawie

Autoklaw to urządzenie przeznaczone do sterylizacji narzędzi. Ma on postać hermetycznie zamkniętego, ogrzewanego zbiornika służącego do przeprowadzania procesów fizycznych takich jak sterylizacja. We wnętrzu komory utrzymywane jest wysokie ciśnienie i temperatura, która pozwala na właściwe przeprowadzenie procesu. Kondensacja pary wodnej, do której dochodzi wewnątrz urządzenia, pozwala pozbyć się drobnoustrojów dzięki wysokiej temperaturze. Odpowiednia budowa umożliwia przeprowadzenie procesów, podczas których zabite zostają mikroorganizmy, między innymi wirusy i bakterie oraz ich wszystkie formy przetrwalnikowe. Stosowanie autoklawu parowo-ciśnieniowego jest jedną najskuteczniejszych metod sterylizacji! Narzędzie, które jest sterylne (jałowe) jest całkowicie bezpieczne dla ludzkiego organizmu. Aby jednak wyjaławianie było efektywne, materiał musi być odpowiednio przygotowany, sam proces musi przebiegać prawidłowo, a narzędzia po sterylizacji muszą być odpowiednio przechowywane. Użyty sprzęt najpierw powinien zostać poddany wstępnej dezynfekcji, umyty pod bieżącą wodą lub w myjce, osuszony, a następnie zapakowany w opakowania przeznaczone do sterylizacji. Prawidłowa sterylizacja nie powinna uszkadzać lub zmieniać właściwości sterylizowanych przedmiotów. Dzięki rozwojowi technologii, urządzenia do sterylizacji są coraz szybsze i łatwiejsze w obsłudze, przyjmując tym samym coraz mniejsze rozmiary.

Klasy autoklawów

Autoklawy klasyfikowane są pod względem ich przeznaczenia, czyli narzędzi, które możemy w nich sterylizować. Na rynku dostępnych jest kilka klas, jednak trzy podstawowe klasy obejmują jedynie sterylizatory parowe i próżniowe.

- Autoklaw klasy N


Klasa N to najniższa klasa sterylizatorów. Takie urządzenie będzie służyło jedynie do sterylizacji prostych materiałów, takich jak lite, nieopakowane wsady. Taki autoklaw nie zapewni jednak bezpieczeństwa przy sterylizacji wsadów wgłębionych, porowatych oraz narzędzi opakowanych, a także niemożliwa jest sterylizacja w pakietach. Na mocy regulacji z 2004 roku został on zdeklasyfikowany do roli jedynie jednostki pomocniczej.

- Autoklaw klasy S


Autoklawy klasy S pozwalają na sterylizację większości narzędzi, z wyjątkiem tych o budowie kapilarnej. Klasa S umożliwia sterylizację przedmiotów o bardziej skomplikowanej budowie, a także przyrządów opakowanych pojedynczo, wielowarstwowo oraz narzędzi masywnych, z którymi nie poradziłoby sobie urządzenie niższej klasy. Urządzenie klasy S jest również wyposażone w pompę próżniowa, która umożliwia całkowite usunięcie powietrza z komory, jednak jest to proces mniej skuteczny niż w klasie B. Autoklawy klasy S są najczęściej używane w placówkach medycznych, salonach fryzjerskich, kosmetycznych i studiach tatuażu. Niektóre z nich mają również opcję sterylizacji płynów, dlatego też stosowane są w laboratoriach mikrobiologicznych.


- Autoklaw klasy B


Autoklawy tzw. medyczne są najbardziej zaawansowanymi urządzeniami dostępnymi na rynku. Do sterylizacji nadają się wszystkie typy narzędzi, niezależnie od budowy czy opakowania, dlatego najczęściej sterylizuje się w nich wyroby medyczne. To, co wyróżnia klasę B to frakcjonowana próżnia wstępna. Pozwala ona na całkowite usunięcie powietrza i swobodna penetracja pary. Urządzenia mogą być wyposażone w porty USB lub karty pamięci w celu zarchiwizowania zachodzących w nim procesów.