Przed pandemią koronawirusa większość z nas nie zastanawiała się nad różnica pomiędzy dezynfekcją a sterylizacją, a także środkami i urządzeniami potrzebnymi do przeprowadzenia procesów oczyszczania powierzchni z wirusów i bakterii. Czym różni się dezynfekcja od sterylizacji? Jak skutecznie zwalczać drobnoustroje?

Dezynfekcja to proces, w wyniku którego wegetatywne formy drobnoustrojów ulegają zniszczeniu, zaś sterylizacja polega na zniszczeniu wszystkich form drobnoustrojów, w tym przetrwalnikowych. Dobrze zorganizowany ciąg sterylizacyjny pozwoli na poprawne przeprowadzenie dezynfekcji, a następnie sterylizacji przedmiotu. Efektywność zwiększa się kiedy materiał jest dobrze przygotowany, a narzędzia do sterylizacji są odpowiednio przechowywane. Jest to ważne, gdyż narzędzie jałowe, czyli takie, które przeszło proces sterylizacji, jest wolne od ponad 99% szkodliwych patogenów czyniąc je bezpiecznym dla człowieka! Ciąg sterylizacyjny używany jest w miejscach, w których łatwo może dojść do zakażenia- w szpitalach, gabinetach lekarskich, stomatologicznych i kosmetycznych.

Na czym polega ciąg sterylizacyjny i jakie są jego etapy?

Przede wszystkim polega on na przygotowaniu kilku wyizolowanych od siebie stanowisk, umieszczonych w odpowiedniej kolejności, przygotowanych do poszczególnych etapów sterylizacji.

• Zacznij od dezynfekcji wstępnej w roztworze dezynfekującym lub za pomocą ultradźwiękowej myjki.

• Umyj narzędzia pod bieżącą wodą oraz przeprowadź proces dezynfekcji właściwej w 
specjalnie przeznaczonej do tego wanience.

• Opłucz narzędzia destylowaną wodą, wysusz je i zakonserwuj specjalnym środkiem.

• Opakuj narzędzia w pakiety i umieść je w autoklawie. Jest to najważniejszy element 
całego ciagu sterylizacyjnego, gdyż służy do sterylizacji narzędzi wielokrotnego użytku. Można w nim również sterylizować maseczki wielokrotnego użytku oraz zużyte maseczki chirurgiczne przed ich utylizacją. 


Istnieje wiele metod sterylizacji, które różnią się jednak od siebie skutecznością i sposobami wykonywania. Wśród nich możemy wyróżnić :

• sterylizacja parą wodą w nadciśnieniu,

• sterylizacja bieżącą parą wodną,

• sterylizacja suchym-gorącym powietrzem,

• promieniowanie nadczerwone,

• sterylizacja tlenkiem etylenu,

• sterylizacja formaldehydem,

• sterylizacja kwasem nadoctowym. 


Dezynfekcja - środki i związki chemiczne 


Dezynfekcja nie ogranicza się jedynie do przetarcia powierzchni płynem na bazie alkoholu. Istnieje wiele technik dezynfekcji i substancji chemicznych, których używamy, aby osiągnąć zamierzony efekt. Jedną z metod jest dezynfekcja termiczna, która wykorzystuje wodę lub parę wodną i odpowiednie ciśnienie. Stosowana jest do odkażania bielizny, naczyń, a także wyposażenia sanitarnego. Kolejną metodą jest dezynfekcja termiczno-chemiczna przeprowadzana na sprzęcie szczególnie wrażliwym na wysokątemperaturę. Najpopularniejszą jednak metodą jest dezynfekcja czysto chemiczna, w której używane są roztwory preparatów chemicznych o określonych właściwościach. Od tego jakiego roztworu użyjemy zależy rodzaj powierzchni poddanej dezynfekcji i toksyczność preparatu.
Do podstawowych związków chemicznych używanych do dezynfekcji zaliczamy: 




• Związki chloru - są skuteczne wobec form przetrwalnikowych bakterii, wirusów i grzybów. Stosuje się je do dezynfekcji powierzchni, instalacji wodnych i odpadów klinicznych. Działają drażniąco na skórę, błony śluzowe i oczy. Mogą też uszkadzać niektóre sprzęty

• Związki fenolowe - wykazują wysoką aktywność bakteriobójczą, przeciwprątkową i grzybobójczą. W stężeniu do 5% mogą być używane do dezynfekcji blatów oraz dezynfekcji wstępnej przed sterylizacją. Nie są zalecane do dezynfekcji sprzętu mającego kontakt ze skórą i błonami śluzowymi, ponieważ mogą działać drażniąco na tkanki

• Aldehydy - są to jedne z najbardziej skutecznych chemicznych środków dezynfekujących. Aldehyd mrówkowy wykazuje wysoką skuteczność bakteriobójczą, wirusobójczą i grzybobójczą, jednak z uwagi na swoje drażniące właściwości nie jest stosowany do dezynfekcji powierzchni użytkowych

• Kwas nadoctowy - środek wysoce skuteczny o właściwościach utleniających. W przypadku bakterii i grzybów wykazuje skuteczne działanie już po 5 minutach od jego zastosowania. Nieszkodliwy dla otoczenia, jednak może powodować korozję elementów m.in. z miedzi i stali

• Nadtlenek wodoru - środek o szerokim spektrum działania. Mało toksyczny i mało drażniący

• Alkohole - w procesach dezynfekcji zastosowanie mają szczególnie alkohol etylowy i izopropylowy. Są skuteczne już po 10 sekundach od aplikacji wobec wirusów lipofilnych (np. wirusa grypy) i hydrofilnych. Nie niszczą jednak bakteryjnych form przetrwalnikowych. Mają swoje zastosowanie w dezynfekcji skóry i powierzchni użytkowych. Najbardziej skuteczne w stężeniach od 60 do 90 procent. Poniżej 50% znacznie tracą na skuteczności

• Jodofory - są skuteczne wobec bakterii, wirusów i grzybów. Znajdują swoje zastosowanie w antyseptyce i dezynfekcji.

Sterylizatory- czy są skuteczne?

Możemy wyróżnić dwa postawowe rodzaje sterylizatorów - sterylizator UV i kulkowy. Pierwszy z nich dezynfekuje (wbrew nazwie - nie sterylizuje!) za pomocą promieniowania UV-C. Metoda ta polega na wykorzystaniu krótkich fal UV, które mają na celu wyeliminowanie drobnoustrojów znajdujących się nie tylko na powierzchniach przedmiotów, ale również w powietrzu. Nie jest to jednak najbardziej skuteczny i bezpieczny sposób na ochronę przed zakażeniem, gdyż pozostawia formy wegetatywne drobnoustrojów, a także może doprowadzić do ich mutacji.

Sterylizator kulkowy, dzisiaj mniej popularny niż kiedyś, to urządzenie wypełnione małymi, szklanymi kulkami, które rozgrzewa się do temperatury 240 stopni. Stosuje się go jednak jedynie do dezynfekcji narzędzi metalowych, a sam proces dezynfekcji nie jest wystarczający, aby można go było nazwać efektywnym.

Autoklaw

Autoklaw to urządzenie przeznaczone do sterylizacji narzędzi. Ma on postać hermetycznie zamkniętego, ogrzewanego zbiornika służącego do przeprowadzania procesów fizycznych, takich jak sterylizacja. We wnętrzu komory utrzymywane jest wysokie ciśnienie i temperatura, która pozwala na właściwe przeprowadzenie procesu. Kondensacja pary wodnej, do której dochodzi wewnątrz urządzenia, pozwala pozbyć się drobnoustrojów dzięki wysokiej temperaturze. Odpowiednia budowa pozwala na przeprowadzenie procesów, podczas których zabite zostają mikroorganizmy, miedzy innymi wirusy i bakterie oraz ich wszystkie formy przetrwalnikowe. Stosowanie autoklawu parowo-ciśnieniowego jest jedną najskuteczniejszych metod sterylizacji! Narzędzie, które jest sterylne (jałowe) jest całkowicie bezpieczne dla ludzkiego organizmu. Aby jednak wyjaławianie było efektywne, materiał musi być odpowiednio przygotowany, sam proces musi przebiegać prawidłowo, a narzędzia po sterylizacji muszą być odpowiednio przechowywane. Użyty sprzęt najpierw powinien zostać poddany wstępnej dezynfekcji, umyty pod bieżącą wodą lub w myjce, osuszony, a następnie zapakowany w opakowania przeznaczone do sterylizacji. Prawidłowa sterylizacja nie powinna uszkadzać lub zmieniać właściwości sterylizowanych przedmiotów. Dzięki rozwojowi technologii, urządzenia do sterylizacji są coraz szybsze i łatwiejsze w obsłudze, przyjmując tym samym coraz mniejsze rozmiary.